Savez ekoloških organizacija „Zelena lista Srbije” (ZLS) realizuje projekat „Oplaneti se: Zeleni karavan se nastavlja” u okviru programa Eko-sistem koji realizuju mladi istraživači Srbije, a podržava Švedska. Zeleni karavan se od 18. do 20. novembra zaustavio u Raški gde je Eko klub Zeleni putokazi, kao dobar domaćin, dočekao ostale predstavnike ZLS i za svoje goste pripremio sadržajni pogram.
Cilj okupljanja u Raški je bio, pored 15. sednice Skupštine, organizovanje obuke o dohodovanim aktivnostima ZLS, dok je deo vremena bio posvećen i obilasku lokalne fabrike za preradu otpadnih voda u Rvatima.
Deo aktivnosti na projektu „Oplaneti se: Zeleni karavan se nastavlja”, a koje se tiču Opštine Raška odnosi se i na istraživanje propisa i praksi utvrđivanja javnih politika u lokalnoj samoupravi i izrade analiza na osnovu koje je na pomenutoj sednici Skupštine usvojen dokument o internoj proceduri učešća ZLS i članica u procesima utvrđivanja javnih politika.
Građani u opštini Raška, na osnovu Statuta opštine Raška, mogu učestvovati u ostvarivanju poslova Opštine putem građanske inicijative, zbora građana i referenduma. Putem građanske inicijative građani mogu da predlažu Skupštini opštine Raška donošenje akata kojima će biti uređeno neko pitanje iz nadležnosti ZLS, ili će se izvršiti promena statuta, raspisivanje referenduma u skladu sa zakonom i sl. Zbor građana saziva predsednik Opštine Raška, predsednik Skupštine opštine Raška ili ovlašćeni predstavnik mesne zajednice ili drugog oblika mesne samouprave, najmanje 50 građana sa prebivalištem na području za koje se zbor saziva i najmanje četvrtina odbornika i to najmanje osam dana pre održavanja zbora. O pitanjima iz svoje nadležnosti Skupština Opštine Raška može da raspiše i referendum na zahtev građana opštine. Zahtev je punovažan ako je lista potpisnika zahteva sastavljena u skladu sa zakonom i ako je istu potpisalo najmanje deset odsto građana sa biračkim pravom na teritoriji Opštine Raška.
Pored navedenih načina učestvovanja građana u ostvarivanju poslova Opštine, statutom su predviđeni i drugi načini učešća građana i to pre svega preko Saveta za razvoj opštine Raška, javnih anketa i javnih rasprava. Što se tiče javnih rasprava u Opštini Raška, ne postoji posebna odluka o organizovanju javnih rasprava, već je procedura utemeljena na osnovu zakonskih odredbi koje su implementirane u okviru Statuta opštine Raška. Javna rasprava uključuje organizovanje barem jednog otvorenog sastanka nadležnih organa Opštine Raška sa zainteresovanim građanima, predstavnicima udruženja građana i sredstava javnog informisanja i obaveštavanja (okrugli stolovi, tribine, prezentacije i sl.) i prikupljanje predloga, sugestija i mišljenja u pisanoj ili elektronskoj formi. Javna rasprava može biti organizovana tj. može se sprovesti i na osnovu zahteva predlagača opšteg akta, jedne trećine odbornika ili 100 građana sa biračkim pravom na teritoriji Opštine Raška. Prikupljanje potpisa građana sprovodi se u skladu sa propisima koji uređuju građansku inicijativu. Nadležno telo Skupštine Opštine Raška odlučuje po primljenom predlogu a Opštinsko veće opštine Raška organizuje javnu raspravu, po pravilu, na način i u vreme kako je navedeno u predlogu. Javni poziv za učešće na javnoj raspravi objavljuje se na zvaničnoj internet stranici Opštine i na druge načine. Obavezno se objavljuje program sprovođenja javne rasprave, kao i nacrt akta koji je predmet javne rasprave. Poziv za učešće na javnu raspravu može se uputiti određenim pojedincima, organizacijama, udruženjima i drugima za koje se smatra da su zainteresovani za akt koji se razmatra. O toku javne rasprave sačinjava se izveštaj koji sadrži sve predloge i sugestije iznete u javnoj raspravi, kao i stavove nadležnih organa za pripremu predloga akta. Izveštaj sadrži i razloge za prihvatanje odnosno neprihvatanje predloga i sugestija. Izveštaj sa javne rasprave se objavljuje na internet stranici Opštine Raška i na druge načine.
U vezi s usvojenim aktima koji se tiču razvoja Opštine Raška treba naglasiti da je važeća strategija održivog razvoja Opštine Raška istekla 2019. godine i da je u toku izrada Plana razvoja Opštine Raška za naredni period do 2029. godine.
U prvoj fazi, koja je predstavljala fazu pripreme i organizacije procesa, Opština Raška je donela Odluku o pristupanju izradi plana razvoja opštine, zatim Rešenje o formiranju koordinacionog tima sa imenovanjem članova i definisanim obavezama i aktivnostima i delegiranim koordinatorom. Koordinacioni tim je u ovoj fazi održao prve konsultacije u čijem okviru je izrađena Matrica zainteresovanih strana iz koje je definisan Partnerski forum kao konsultativno telo, odnosno identifikovani su najvažniji akteri i analiziran je njihov uticaj i značaj. Nakon navedenih konsultacija, delegirani su i članovi tematskih radnih grupa kao operativnog, radnog, tela. Definisane su tri tematske radne grupe što je formalizovano donošenjem Rešenja. U cilju transparentnosti procesa i uključivanja zainteresovanih strana, Opština Raška je otvorila baner na zvaničnoj veb stranici u okviru kog će se, tokom celog procesa, nalaziti radna dokumenta i najznačajnije informacije u vezi sa konsultacijma.
Takođe, u toku je i proces izrade Srednjoročnog plana razvoja Opštine Raška za period 2023 – 2025.
Formirane su tri sektorske grupe:
• Sektorska grupa za zaštitu životne sredine i komunalnu infrastrukturu
• Sektorska grupa za ekonomski razvoj
• Sektorska grupa za društveni razvoj
U sastav Sektorske grupe za zaštitu životne sredine i komunalnu infrastrukturu imenovan je Marko Vukomanović, kao predstavnik Udruženja građana „Eko klub – Zeleni putokazi”.
Na teritoriji Opštine Raška, u većem ili manjem obimu, deluje osam udruženja građana iz oblasti zaštite životne sredine. Do sredine 2021. godine, kod većine članova i saradnika ovih OCD (izuzev Eko kluba – Zeleni putokazi gde je situacija bila nešto povoljnija), a posebno kod građana, nisu u dovoljnoj meri bile poznate nove procedure učešća javnosti u donošenju javnih politika kao što su: prethodna analiza realizacije postojećih dokumenata, rane konsultacije, mogućnost učešća u radnim grupama nosioca izrade dokumenata, glavna javna rasprava, rokovi za objavljivanje rasprava i rezultata rasprava, nove mogućnosti e-konsultacija i dr.
Upravljanje otpadom na teritoriji opštine nije uspostavljeno prema propisanim standardima, jer se sakupljeni komunalni otpad odlaže na nesinitarnu deponiju, a otpad koji se ne sakuplja završava na divljim deponijama i smetlištima. Čvrsti komunalni otpad koji se sakupi odlaže se na nesanitarnu deponiju – otvoreno smetlište „Razdolje”, na lokaciji koja pripada naseljima Raška i Rvati, udaljena samo sedam kilometara od gradskog naselja. Ta nesanitarna deponija je određena i kao deponija za odlaganje građevinskog otpada i predstavlja veliki ekološki rizik. Ostatak komunalnog otpada u većini završava na divljim deponijama i smetlištima, kojih najviše ima u priobalnim oblastima reka.
Prema Strategiji upravljanja otpadom za period od 2010. do 2019. godine, Opština Raška, svrstana je u region zajedno sa opštinama Vrnjačka Banja i Tutin i gradovima Novi Pazar i Kraljevo. U međuvremenu su započete aktivnosti na uspostavljanju regionalog sistema za upravljanje otpadom za opštine Raška i Tutin i grad Novi Pazar, a u svrhu rešavanja pitanja održivog upravljanja otpadom na teritoriji opštine Raška, započeta je i izrada projektne dokumentacije za zatvaranje i sanaciju nesanitarne deponije „Razdolje”.
Javne politike Opštine Raška, u prethodnih četrnaest godina, koje obuhvataju upravljanje otpadom, iskazane su u okviru dva dokumenata. To su Lokalni plan upravljanja otpadom u Opštini Raška 2010-2020. i Strategija održivog razvoja Opštine Raška 2009-2019.
Na dvodnevnoj obuci o dohodovanim aktivnostima, koja je održana u Omladinskom klubu Opštine Raška, predstavnici organizacija članica Zelene liste Srbije imali su prilike da se upoznaju sa osnovnim pojmovima i načinima sticanja imovine udruženja, kao i sa mogućnostima dohodovanih aktivnosti organizacija civilnog društva i izradom biznis plana.
U subotu je organizovan i obilazak postrojenja za preradu otpadnih voda koje se nalazi u naselju Rvati na desnoj obali Ibra. U fabrici se prikuplja i obrađuje najveći deo otpadnih voda iz opštine Raška i okolnih naselja, a po rečima odgovornih osoba iz fabrike za preradu otpadnih voda, postrojenje je projektovano za 16.500 ekvivalentnih stanovnika, a trenutno radi sa oko dve trećine od ukupnog kapaciteta. Sva otpadna voda koja se ovde prikuplja se prečišćava i tako prečišćena se uliva u reku Ibar.
Naredna aktivnost u okviru projekta „Oplaneti se: Zeleni karavan se nastavlja” jeste konferencija za novinare Zelene liste Srbije, koja će se održati u Medija centru u Beogradu, 5. decembra, u 10 časova.
Marko Vukomanović

Članice Zelene liste
Savez ekoloških udruženja „Zelena lista Srbije” je mreža lokalnih ekoloških organizacija koje javnim zastupanjem, obrazovanjem, informisanjem i podsticanjem aktivizma građana doprinose očuvanju prirodnih resursa i kvalitetu života građana Srbije. Otvoren je za sve koji prihvataju njegove principe i vrednosti, bez obzira na uzrast, pol, poreklo, nacionalnu, rasnu, versku i političku pripadnost. Savez OCD Zelena lista Srbija nastao je kao rezultat višegodišnjeg projekta koji je realizovan u desetak gradova Srbije u periodu od 2009. do 2013. godine u oblasti upravljanja otpadom. Potom, ZLS i njene članice prošle su kroz projekte jačanja kapaciteta i početnog osposobljavanja za zagovaračke aktivnosti. Razvijeni su i informativni kanali namenjeni javnosti – internet sajt ZLS i prisustvo na društvenim mrežama, objave u časopisu Ekolist i drugo.
Članice mreže su Eko klub „Zeleni putokazi” iz Raške, „Društvo mladih istraživača” iz Bora, Centar za održivu budućnost „Zelena zona” iz Knjaževca, Ekološki pokret „Moravski orašak” iz Trstenika, „Inženjeri zaštite životne sredine” iz Novog Sada, Odred izviđača „Zavičaj 1903” iz Vranja, „Porečje” iz Vučja, „Zeleni krug” iz Novog Sada, Udruženje građana „Zeleni ključ” iz Niša i „Village” iz Bora, „Timočki klub“ iz Knjaževca, „Centar za decu i omladinu“ iz Vrnjačke Banje, Planinarsko-ekološko udruženje „Ras“ iz Novog Pazara, „Građanska čitaonica Evropa“ iz Bora i „Evropski pokret u Srbiji – Valjevo“ iz Valjeva.

Web stranica SEU „Zelena lista Srbije” nalazi se na adresi:
www.oplanetise.com
Više o programu EKO-SISTEM na linku:
ekosistem.mis.org.rs