Širom sveta 2. februara obeležava se Svetski dan močvarnih područja. Iza ovog važnog dana za očuvanje prirode stoji još važnija Ramsarska konvencija koja ima za cilj da širom sveta obezbedi zaštitu močvarnih područja, voda i biološke raznovrsnosti. Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije iskoristilo je priliku da na današnji dan podseti javnost na ugrožavanje jednog od najznačajnijih ramsarskih područja u Srbiji – Pešterskog polja.
Ramsarska konvencija usvojena je 2. februara 1971. godine u Iranskom gradu Ramsaru. SFR Jugoslavija 1977. godine donela je Uredbu o ratifikaciji Konvencije o močvarama koje su od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica. Od tada do danas proglašeno je ukupno 11 Ramsarskih područja, među kojima su Peštersko polje, Gornje Podunavlje Koviljsko-petrovaradinski rit, Labudovo okno, Ludaško jezero, Obedska bara, Slano kopovo, Stari Begej – Carska bara, Vlasina, Zasavica i Đerdap.
Narastajuća kriza količina i kvaliteta vodnih resursa preti da ugrozi čovečanstvo i život na Zemlji. Ljudi koriste znatno više vode za nego što priroda može da obnovi. Uništavamo ekosisteme u kojima voda i čitav život u njoj zavise od postojanja močvara. Jedan takav ugrožen ekosistem je Peštersko polje koje se na listi Ramsarskih područja našlo zbog najvrednijih visokoplaninskih tresava. Iako močvarno područje od međunarodnog značaja, pešterske tresave se svakodnevno uništavaju iskopavanjem treseta i prodajom na tržištu kao zemlje za saksijsko cveće.
„Zabrinjava nas i plaši nemar koji pokazujemo prema jedinstvenom biseru prirode, Pešterskom polju i tresavama koje se na njemu nalaze, koji nestaju zarad nečijeg privatnog interesa. Neobnovljiv prirodni resurs završava u saksijama za cveće i plastenicima“, kaže Milan Ružić, izvršni direktor Društva za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i dodaje: „Institucije čija je nadležnost da prate i sprečavaju uništavanje prirode i prirodnih resursa nemo posmatraju ovaj problem. Ukoliko se hitno ne preduzmu mere i zaustavi razorno delovanje na Pešterskom polju izgubićemo trasave, sve značajne biljne i životinjske vrste, a lokalno stanovništvo pijaću vodu i pašnjake od kojih žive“.
Očuvanje tresava na Pešterskom polju nije značajno samo za raznovrsni biljni i životinjski svet koji nastanjuje ovaj vrlo redak tip staništa, već je važno i zbog opstanka ljudi koji žive u ovom delu Srbije. Tresave deluju kao sunđer i zadržavaju vodu u površinskom zemljištu na inače bezvodnom kraškom terenu. Tresave filtriraju vodu i obezbeđuju izdašnost pešterskih bunara i izvora na kojima se obezbeđuje zdrava pijaća voda za stanovništvo i napajaju brojna stada ovaca, goveda i konja po kojima je ovo područje poznato.
Na pešterskom polju do sada je zabeleženo 360 vrsta biljaka, 215 vrsta ptica, 122 vrste dnevnih leptira. Zbog svoje bogate prirodne raznovrsnosti Peštersko polje ima status Specijalnog rezervata prirode. Pored statusa Ramsarskog vlažnog staništa od međunarodnog značaja (Ramsar Site) ovo područje uživa i druge međunarodne statuse kao što su Emerald područja (Emerald Network Site), međunarodno značajnog staništa biljaka (Important Plants Area), odabranog područja za dnevne leptire (Prime Butterfly Area) i značajnog područja za ptice (Important Bird Area).
Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije apeluje na naležne državne institucije, Ministarstvo zaštite životne sredine, Zavod za zaštitu prirode Srbije, Inspekciju za zaštitu životne sredine, Ministarstvo rudarsta i energetike i lokalnu samoupravu opštine Sjenica da spreče dalju eksploataciju i uništavanje treseta na Pešterskom polju. Sjeničko-peštersku visoravan krasi dobro očuvan tradicionalni, izvorni način života lokalnog stanovništva. Celom regionu, koji ima značajan potencijal za razvoj različitih oblika održivog turizma i poljoprivrede sa proizvodnjom biološki vredne i zdrave hrane nede, nedostaje snažnija podrška države. Prepoznavanje, čuvanje i promovisanje prirodnih i kulturnih vrednosti ovog područja treba da bude osnov za njegov dalji privredno-ekonomski razvoj.
Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije je takođe povodom Svetskog dana močvarnih područja izradio i video koji promoviše prirodne i kulturne vrednosti Sjeničko-pešterske visoravni. Link do videa: https://youtu.be/PacaN-l-L88
Foto: Peštersko polje Brano Rudić
