Ekologija

Bukove šume Srbije nominovane za svetsku prirodnu baštinu

Na današnji dan pre 72 godine započela je institucionalna zaštita prirode u Srbiji osnivanjem Zavoda za zaštitu prirode Srbije.
Na osnovu stručnog rada Zavoda danas naša zemlja ima model zaštite prirode koji je usklađen sa evropskim i svetskim standardima. U nacionalnom sistemu zaštite prirode trenutno se nalaze naši najočuvaniji i najznačajniji delovi prirodne baštine koji se čuvaju u okviru sistema 470 zaštićenih područja koja zauzimaju površinu od 7,66% teritorije Srbije. U okviru zaštićenih područja, na osnovu stručnog predloga i Studija zaštite Zavoda za zaštitu prirode Srbije nalazi se: 5 nacionalnih parkova, 18 parkova prirode, 21 predeo izuzetnih odlika, 70 rezervata prirode, 314 spomenika prirode, 36 područja od kulturnog i istorijskog značaja, a status zaštićenog prirodnog dobra imaju i 1.783 strogo zaštićene divlje vrste i 860 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.
Pored rada na uspostavljanju nacionalnog sistema zaštite prirode, direktor Zavoda, mr Aleksandar Dragišić ističe da „Zavod pored izgradnje nacionalnog sistema zaštite prirode intenzivno radi i na uključivanju zaštićenih područja naše zemlje u međunarodne mreže i programe zaštite prirode kao što su UNESCO program „Čovek i biosfera“ u okviru koga su dva naša područja proglašena za Svetske rezervate biosfere: Golija-Studenica i Bačko Podunavlje, dok su u ovoj godini za Svetsku prirodnu baštinu nominovane bukove šume u nacionalnim parkovima „Fruška gora“, „Tara“ i „Kopaonik“ kao deo dobra svetske prirodne baštine „Drevne i netaknute bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope“.
Evropa je jedini kontinent na kojem rastu i dominiraju čiste i mešovite šume bukve (Fagus sylvatica). Širenje evropske bukve u post-glacijalnom periodu (nakon završetka poslednjeg ledenog doba) je proces koji traje više od 10.000 godina. U Srbiji su prisutne bukove šume balkanske, odnosno mezijske bukve – Fagus sylvatica ssp. moesiaca, koje predstavljaju autohtone šume koje rastu na različitim nadmorskim visinama, od (70) 100 do 1.800 (2.500) m n.v. ali su najčešće u planinskom pojasu između 800 i 1.500 m n.v.
Jedinstveni vid međunarodne zaštite prirodnih i netaknutih bukovih šuma Evrope je njihova zaštita u okviru Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine. Na listi svetske prirodne baštine se nalazi prekogranično dobro „Drevne i netaknute bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope“, koje trenutno čini gotovo 80 bukovih šuma u 12 evropskih država (Ukrajina, Slovačka, Nemačka, Belgija, Španija, Italija, Slovenija, Austrija, Rumunija, Bugarska, Hrvatska i Albanija), kako bi se ekosistem bukovih šuma očuvao za buduće generacije, kao jedan od najznačajnijih listopadnih šumskih ekosistema severne hemisfere i, svakako, najznačajniji za evropski kontinent, za koji je i endemičan.
Nakon poslednjeg proširenja ovog dobra svetske prirodne baštine 2017. godine, januara 2020. godine je predata nominacija novog proširenja ovog izuzetno kompleksnog dobra u kojem učestvuje 10 zemalja: Srbija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Severna Makedonija, Švajcarska, Češka, Poljska, Slovačka, Italija i Francuska, koje predlažu dodavanje novih 30 rezervata bukovih šuma za upisivanje u okviru ovog dobra. Nominovani bukovi rezervati u Srbiji nalaze se u Nacionalnom parku „Fruška gora“ – lokaliteti u režimu zaštite prvog stepena „Papratski do“ i „Ravne“, , u Nacionalnom parku „Tara“ – lokaliteti u režimu zaštite prvog stepena „Zvezda“ i „Klisura Rače“ i u Nacionalnom parku „Kopaonik“ – lokalitet u režimu zaštite prvog stepena „Kozje stene“, koji su većim delom obrasli očuvanim mešovitim bukovim šumama.
Institucionalna zaštita prirode u Srbiji započinje osnivanjem Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Prve uspostavljene kategorija zaštite bile su opšti i strogi rezervati prirode. Stautus rezervata prirode prve dobijaju bukove šume, kao naši najzastupljeniji šumski ekosistemi koji su ostali očuvani i netaknuti u prašumskom obliku i bili dosta izučavani zbog svoje očuvanosti, retkosti i reliktnosti. Tako je prvo zaštićeno prirodno dobro u Srbiji, Strogi prirodni rezervat „Zeleničje“ proglašen 1948. godine, upravo netaknuta bukova šuma sa lovor-višnjom.

Komentariši

Vaša email adresa neće biti objavljivana. Neophodna polja su označena sa *