Nema planinara u Srbiji koji bar jednom nije pohodio najviši vrh Stare planine – Midžor, a retki su oni koje nije privukla lepota Arbinja, pitomost Dojkinačke reke, visovi Koprena, gostoljubivost domaćinstava u Balta Berilovcu… Izolovanost ovih predela doprinosi jedinstvenom osećaju saživljenosti s prirodom i svi im se rado vraćaju. Sa druge strane, ovi predeli mogu da ponude obilje sadržaja ne samo ljubiteljima prirode, već i outdoor sportova. Ukoliko ste planinar, hajker, border, skijaš, paraglajder, mountain biker – Stara planina je vaša druga kuća.
Posebnu pažnju ovom nesvakidaš-njem prostoru poklanjaju naučnici, jer je ovo jedno od retkih preostalih niša očuvane autentične flore i faune…

Zaštita
Park prirode „Stara planina” je područje dobro očuvanih prirodnih vrednosti sa pretežno očuvanim prirodnim ekosistemima i živopisnim pejsažima. Namenjeno je očuvanju ukupne raznovrsnosti – geološke, biološke i predeone, kao i zadovoljenju naučnih, obrazovnih, duhovnih, estetskih, kulturnih, turističkih, zdravstveno-rekreativnih potreba i ostalih delatnosti usklađenih sa tradicionalnim načinom života i načelima održivog razvoja (Član 34 Zakona o zaštiti prirode „Sl. gl. RS”, broj 36/09, 88/10, 91/10 – ispravka 14/16 i 95/18 – dr. zakon).
Parkom prirode upravlja JP „Srbija-šume” preko RJ „Park prirode Stara planina”, odnosno šumskih gazdinstava „Timočke šume” – Boljevac i „Pirot” – Pirot.
Park prirode „Stara planina” čine delovi teritorije grada Zaječara i opština Knjaževac, Pirot i Dimitrovgrad, a ukupne površine 114.332 ha, od čega je 61.395 ha u državnoj svojini i 52.937 ha u privatnoj i drugim oblicima svojine.
Stara planina je Parkom prirode proglašena još 1997. godine, kao područje izuzetno vredno sa stanovišta raznovrsnosti biljnog i životinjskog sveta i njihovih zajednica, te geomorfoloških, geoloških, hidroloških i hidrogeoloških osobenosti i pojava, u kojem je prisutan tradicionalni oblik života i kulturnih dobara.

Flora i fauna
Park prirode „Stara planina” je stavljen se pod zaštitu da bi se, u interesu nauke, obrazovanja i unapređenja kulture i održivog privrednog i demografskog razvoja, očuvali: izuzetna raznovrsnost divljeg biljnog i životinjskog sveta, koju čini 1.200 vrsta i podvrsta viših biljaka, među kojima je 115 endemičnih vrsta, 40 vrsta koje predstavljaju prirodne retkosti Srbije, 50 vrsta koje se nalaze na spisku ugrožene evropske flore. Među ovim prirodnim retkostima neke su svrstane u kategoriju kritično ugroženih, kao što su patuljasta perunika, planinska sasa, mužica, prečica, bor krivulj, rosulja i druge.
Tu su i 52 šumske, žbunaste i zeljaste biljne zajednice, te 150 vrsta gnezdarica, među 200 vrsta ptica koje uglavnom predstavljaju prirodne retkosti Srbije. Posebno su značajne retke i ugrožene vrste, kao što su riđi mišar, suri orao, stepski soko, sivi soko, veliki tetreb, prdavac, planinski žalar, ušata ševa, žutokljuna galica, mala muharica, drozd kamenjar i druge.
Park naseljava čak 30 vrsta sisara, a 20 vrsta predstavljaju prirodne retkosti ili su ugrožene vrste, poput snežne i riđe voluharice, tekunice, risa, medveda, slepog kučeta, velikog sivog puha, puha lešnikara i druge.
Biolozi su identifikovali i šest vrsta vodozemaca, 26 vrsta riba, kao i 12 vrsta gmizavaca među kojima je i retka vrsta živorodnog guštera.
Takođe, na obroncima staroplaninskih visova može se pronaći veliki broj mahovina, lišajeva, gljiva i insekata, čiji broj još uvek nije konačno utvrđen. Tu su i autohtone rase i sorte domaćih životinja i biljnih kultura.
Konačno, na ovoj planini stanuje i leptir apolon (Parnassius apollo), koji je ime dobio po grčkom bogu lepote. Njegova upečatljiva crveno-bela okca na krilima inspirisala su slovenačkog planinara Alojza Knafelca da još daleke 1871. godine uvede novi tip markacije za planinarske staze. Takozvana „knafelčeva markacija” može se videti na planinama širom zemalja bivša Jugoslavije. Varijacija sa žutim centrom nalazi se na evropskim pešačkim stazama E6 i E7.

Geološke vrednosti
Na Staroj planini nalaze se područja s izuzetnom geološkom raznovrsnosti, kao što su određeni oblici reljefa, posebne pojave površinskih i podzemnih voda i formacije stena koje su strukturno, paleontološki, stratigrafski i mineraloški značajne. Geološka građa Stare planine ukazuje na to da su se dejstvom endogenih i egzogenih sila zbivali različiti morfološki procesi, prvenstveno fluvijalne i kraške erozije koji su doveli do formiranja genetski raznovrsnih reljefnih obeležja. Ukratko, predeli su raznovrsni i dramatični, neobično lepi i jedinstveni.
Kao objekti geomorfoloških nasleđa izdvajaju se: dolina potoka Bigar, lokalitet Babin zub gde se nalazi najveća grupa zubova i ostenjaka u krupnozrnim kvarsevitim peščarima, uklješteni meandri Temštice u klisuri dubokoj 160-260 m sa brojnim skulpturama ostenjaka u crvenim peščarima i klisura Vladikine ploče, reke Visočice, između Rsovaca i Pakleštice, sa istoimenim pećinskim sistemom.
Stara planina je bogata vodama i vodopadima, a Arbinje je pravi mali raj na zemlji.
duhovno nasleđe
Naravno, nikako ne treba zaboraviti ni kulturne vrednosti koje su, pre svega, predstavljene srednjovekovnim manastirima i drugim nepokretnim kulturnim dobrima. Spomeničko nasleđe Stare planine, kao odraz duhovnosti i tragova življenja stanovništva, ogleda se u prisustvu tragova praistorijskih, antičkih i rimskih ostataka.
Značajno je i prisustvo kasnosrednjevekovnih manastirskih celina, sa arhitekturom, slikarstvom i neposrednim okruženjem jedinstvenim za šire područje. Tu su i mnogobrojni pojedinačni sakralni objekti podignuti većinom krajem 19. i početkom 20. veka, na temeljima starijih svetilišta.
Ceo staroplaninski kraj se odlikuje mnogobrojnim etnoobjektima – kućama, plevnjama, ambarima i drugim građevinama sa karakterističnim arhitektonskim sklopom za ovo područje, koji datiraju s kraja 19. i početka 20. veka.

Info – Turistički potencijali Stare planine
Stara planina je najveća planina u istočnoj Srbiji, visokoplaninski masiv koji se prostire kao prirodna granica prema Bugarskoj. Udaljena je 330 km od Beograda, 70 km od Niša i 50 km od Knjaževca i Pirota. Najviši vrh Midžor (2.169 m), leti je meta planinara i hajkera. Takođe, posebnu atrakciju predstavljaju i usponi na vrhove Babin zub, Dupljak, te dvadesetak kilometara udaljen vrh Vražja glava. Na Staroj planini mogu se posetiti vodopadi Arbinja, koji se nalaze u strogom rezervatu prirode, u gornjem toku doline Dojkinačke reke, na oko osam kilometara od sela Dojkinci. Planina je posebno pogodna za brdski biciklizam.
Kako se navodi na stranici Turističke organizacije Srbije, fascinantna lepota netaknute prirode čini Staru planinu najlepšom planinom ovog dela Srbije i jednim od njenih najvrednijih turističkih prostora. Ona predstavlja prirodno bogatstvo izvanrednog značaja i zaštićeni je park prirode.
Stara planina je skoro pet meseci godišnje pod snegom, na visini između 1.100 i 1.900 m. Zbog toga je tokom zime rado posećuju skijaši i snowborderi. Izgradnjom sistema žičara i ski staza na Babinom zubu, kao i smeštajnih kapaciteta i druge infrastrukture, Stara planina je postala jedan od najvećih i najznačajnijih skijaških centara u Srbiji, a posebno je namenjen ljubiteljima skijaških sportova i kvalitetnog skijanja u okruženju neizmerne lepote i netaknute prirode.
Babin zub je jedan od vrhova Stare planine i nalazi se na 1.780 m nadmorske visine. Planirano je da se izgradi veliki Turistički centar „Babin zub”, sa alpskim skijalištima kapaciteta 14.000 skijaša, 40 km žičara, 100 km ski staza i smeštajnim kapacitetom od preko 8.000 ležaja. Trenutno sadržaj skijaškog centra „Babin zub” čine staze na lokacijama Konjarnik, Sunčana dolina, kao i Markova livada, koja je osvetljena i za noćno skijanje. Četvorosedna žičara „Konjarnik”, sa pokretnom trakom za ukrcavanje skijaša, ima kapacitet 1.500 skijaša na sat, a ski-lift „Sunčana dolina” kapaciteta 1.200 skijaša na sat, kao i ski-lift „Markova livada”.
Prirodne karakteristike Stare planine pogodne su i za letenje zmajem i paraglajderom, ribolov, birdwatching…

Projekat „Učinimo vidljivim ekološke mreže i zaštićena područja” finansijski je podržalo Ministarstvo zaštite životne sredine. Mišljenja i stavovi izraženi u ovim publikacijama isključiva su odgovornost autora i njegovih saradnika i ne predstavljaju nužno zvaničan stav Ministarstva zaštite životne sredine.